Toer-roeiboot
De toer-roeiboot in Nederland bij uitstek is de wherry. Het boottype is afkomstig uit Engeland en afgeleid van de Thames skiff. Het is een overnaadse roeiboot met één of twee roeiers en plaats voor een stuurman/vrouw en naast hem of haar een passagier, en vaak ook een passagier bij de boeg. De originele Thames skiffs heten in Nederland scheehouten wherry’s.
Oorsprong
De Thames skiff is een roeiboot die rond 1860 in Engeland ontwikkeld is om aan de vraag naar vrijetijdsboten te voldoen die makkelijk te roeien waren. De huid is meestal gemaakt van mahonie en soms ook cederhout op gezaagde steekspanten van eikenhout. De roeiers zitten op vaste banken – dus niet op rolbankjes zoals in nieuwere boottypen.
Het zijn vrij brede boten, de riemen rusten op de boorden van de boot tussen scheehouten, de boten hebben geen outriggers. De meeste nog overgebleven originele Thames skiffs zijn eind 19e, begin 20e eeuw gebouwd. Het zijn luxe roeiboten met bladgouden versieringen, kussens van Velours d’Utrecht en een loper op de vlonders.
De voorganger van de Thames skiff is de Thames wherry.
Scheehout?!
Het scheehout is een onderdeeltje van de boot dat ervoor zorgt dat er niet te veel kapot gaat als een roeier een misslag maakt. Het zit waar de riem op de rand van de boot rust. Bij een misslag breekt het scheehoutje af, waarna het makkelijk te vervangen is.
Wherryzeilwedstrijden
In 1907 was de eerste nationale wedstrijd, maar door ontbreken van reglementen en de grote verschillen in zeilvoering, uitrusting en fanatisme nam de belangstelling af. In 1911 bracht de oprichting van het Comité voor Wherrywedstrijden daar verandering in. In dat jaar zeilden 25 wherry’s een wedstrijd op de Amstel. Na de tweede wereldoorlog werden in 1946 zeilwedstrijden georganiseerd op de Amstel en het Noordzeekanaal. Door toenemende drukte op het water verhuisden de wedstrijden in 1956 naar de Loosdrechtse Plassen, de eerste keer met 12 wherry’s. De belangstelling nam weer af en in 1967 schrapte het Comité het hele zeilprogramma. Er waren steeds minder goede wherry’s over en de meeste wedstrijden werden door dezelfde mensen gewonnen, waardoor de animo om deel te nemen daalde.
Sinds 1986 organiseert het Comité voor Wherrywedstrijden weer jaarlijks, op Hemelvaartsdag, een wherryzeilwedstrijd op de Spiegelpolderplas bij Nederhorst den Berg.
Tekening van een Thames skiff
De afbeelding hieronder laat zien hoe een originele Thames skiff, zonder zeilvoorziening, in elkaar zit. Het gaat hier om een Thames single skiff, geschikt voor één roeier en één of twee stuurlieden. Daaronder de tekening van een Thames double skiff.
Ook om te zeilen
Als accessoire was het mogelijk de Thames skiff ook geschikt voor zeilen te laten maken. Men zag dat daarvoor vooral in Nederland belangstelling was. In het laatste kwart van de negentiende eeuw werd er in Nederland al met dit type wherry’s gezeild.
De zeilen waren veelal gemaakt van Egyptisch katoen met een giek en gaffel van bamboe. Aangezien het emmertuig aan een ongestaagde mast wordt gehesen, kunnen er bij harde wind spannende situaties ontstaan. Bij het zeilen wordt ook gebruik gemaakt van een dieper stekend roer dat enigszins fungeert als zwaard waardoor de boot minder verlijert.
Export
Er zijn veel Thames skiffs geëxporteerd, vooral naar Nederland en Argentinië – de aantallen zijn onbekend -, en varianten zijn veel in Nederland gebouwd.
Ook in Frankrijk en Zwitserland zijn soortgelijke boten gebouwd.
Zeilen: instructie
In 2024 is een zeil-instructiedag gehouden. Bekijk het begeleidende instructieve powerpoint-document.
